افطاری دادنموضوع افطاری دادن به روزهداران و تقدیر از این بندگان صالح و پاک از سنت‌های سابقه‌دار اسلامی است که در تمامی اعصار و قرون مورد اهتمام مسلمانان بوده و نه نتها در اعصار پیامبر و امام (علیهم‌السلام) رایج بوده بلکه در عصرهای دیگر نیز همچنان به قوت خود باقی بوده و می‌باشد. روزهداران با پیروزی بر هوای نفس قلب‌هایشان را از هرگونه کینه و تفرقه پاک می‌کنند و کدورت‌هایی را که منشاء شیطانی دارد مبدل به صفا و صمیمیت می‌سازند و ماه رمضان بهترین فرصت برای این دگرگونی و عالی‌ترین فصل برای وحدت در قلب‌های موحدین است. ۱ - فضلیت افطاری دادنیکی از سنت‌های خوبی که در بین مؤمنان رایج است و ریشه در ایمان مردم دارد، افطاری دادن و میهمانی کردن اقوام و دوستان در ماه مبارک رمضان است. توجه یافتن به کسانی که در اداره زندگی‌شان بویژه ضروری‌ترین امر یعنی غذا، با دشواری روبه هستند، یکی از حکمت‌های روزه است. در روایات چنان به افطاری دادن سفارش شده که از روزه مستحبی اهمیت بیشتر یافته است. «عن ابی الحسن موسی (علیه‌السّلام): قال: فطرک اخاک الصائم افضل من صیامک؛ امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) فرمود: افطاری دادن به برادر روزه‌دار از روزه‌ات بافضیلت‌تر است.» بی‌تردید هرگز افطاری دادن جای روزه واجب را نمی‌گیرد، اما در ارزیابی ثواب، گاهی ثواب افطاری بیشتر است. امام صادق (علیه‌السّلام) نیز می‌فرماید: کسی که مؤمنی را افطاری دهد، کفاره یک سال گناه او شمرده می‌شود، و کسی که دو مؤمن را افطاری دهد، بر خداوند است که او را وارد بهشت سازد. ۲ - فضیلت اطعام طعاممهمانی کردن، در قرآن شریف و روایات ائمه معصومین (علیه‌السّلام)، از اوصاف پیامبران و پیشوایان دین شمرده شده است. خداوند متعال می‌فرماید: «هل اتیک حدیث ضیف ابراهیم المکرمین اذدخلوا علیه فقالوا سلاما قال سلام قوم منکرون فراغ الی اهله فجاء بعجل سمین؛ ای رسول ما، آیا حکایت میهمانان گرامی ابراهیم به تو رسیده است؟ هنگامی که آنها بر حضرت ابراهیم وارد شدند، سلام کردند. او جواب سلام آنها را گفت و فرمود: شما مردمی ناشناس هستید. (خوب است خود را معرفی کنید.) آنگاه نزد خانواده اش رفت و با کبابی از گوساله‌ای فربه باز آمد.» گرامی داشتن میهمان از لوازم ایمان به خداوند متعال شمرده شده است. پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: کسی که ایمان به خدا و روز جزا دارد، باید میهمانش را گرامی بدارد. و نیز فرمود: خانه‌ای که در آن میهمان وارد نشود، فرشتگان نیز وارد نمی‌شود. روزی امیرمؤمنان غمگین بود، وقتی سبب آن را پرسیدند، فرمود: هفت روز است، میهمانی برایم نیامده است. حضرت علی (علیه‌السّلام) چه بسا بر خود سخت می‌گرفت تا بتواند دیگران را بهتر میهمانی کند. در روایت می‌خوانیم: امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) از نظر طعام شبیه‌ترین افراد به پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود. خود نان و سرکه و زیتون می‌خورد و به مردم نان و گوشت می‌داد. حضرت علی (علیه‌السّلام) گاهی خود غذا نمی‌خورد تا میهمان غذا بخورد. مردی پیش رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد و از گرسنگی شکایت کرد. آن جناب کسی را نزد همسرانش فرستاد و پیام داد، اگر نزدتان خوراکی یافت می‌شود، برای این مرد بدهید. گفتند، غیر از آب چیزی یافت نمی‌شود. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «من لهذا الرجل الیلة.» کیست که امشب این مرد را خوراک دهد؟ علی عرض کرد: من او را میهمان می‌کنم. آنگاه نزد فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) شتافت و پرسید: چه یافت می‌شود تا از این مرد پذیرایی کنیم؟ فاطمه عرض کرد: اندکی غذا برای کودکان داریم، ولی میهمان را بر فرزندانم مقدم می‌دارم. حضرت فرمود: بچه‌ها را بخوابان و چراغ را خاموش کن. چراغ را خاموش کرد. وقتی ظرف غذا آماده شد، علی (علیه‌السّلام) دهان خود را حرکت می‌داد و چنان می‌نمود که مشغول خوردن است تا میهمان با خاطری آسوده غذا بخورد چون آن مرد به‌اندازه کافی غذا خورد و دست کشید، کاسه را به فضل خداوند پر از غذا یافتند. صبحگاه امیرمؤمنان برای نماز به مسجد رفت. پس از نماز، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به وی نگریست و در حالی که قطرات اشک از دیده‌اش فرو ریخت، فرمود: یا ابالحسن دیشب خداوند از کردار شما در شگفت شد و این آیه را فرو فرستاد. «و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصة؛ دیگران را بر خویش مقدم می‌دارند، هرچند خود تنگدست و گرسنه باشند.» [۹]
زمانی، مصطفی، داستانها و پندها، ج۲، ص۶۵.
۳ - برکات افظاری دادنتمام این برکات برای کسی است که در خانه‌اش مؤمنی را میهمانی کند، بی‌تردید اگر میهمان روزه‌دار باشد، ارزش والاتر ثواب بیشتری دارد. امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: فردی به نام سدیر، در ماه مبارک رمضان، بر پدرم امام باقر (علیه‌السّلام) وارد شد. حضرت فرمود: ای سدیر، آیا می‌دانی در چه شب‌هایی قرار داریم؟ عرض کرد، آری، پدرم فدایت باد، شب های ماه مبارک رمضان است. امام فرمود: آیا می‌توانی در هر شب از این شب‌ها ۱۰ بنده از فرزندان اسماعیل را آزاد کنی؟ سدیر گفت: پدر و مادرم فدایت باد این اندازه ثروت ندارم. امام فرمود: آیا می‌توانی نه بنده از فرزندان اسماعیل را آزاد کنی؟ سدیر باز همان گونه جواب داد. حضرت یکی یکی کم کرد تا فرمود: آیا می‌توانی هر شب یک بنده از فرزندان اسماعیل را آزاد کنی؟ سدیر عرض کرد: این نیز در توانم نیست. امام فرمود: آیا می‌توانی هر شب مسلمانی را افطار دهی؟ مرد گفت: آری، بلکه ده مسلمان را نیز می‌توانم. پدرم فرمود: ای سدیر، من نیز همین را اراده کرده‌ام. اگر بتوانی یک برادر مسلمان را افطاری دهی (ارزش آن) چون آزاد ساختن یکی از فرزندان اسماعیل است. ۴ - اهداف افطاری دادنهدف از این میهمانی‌ها و افطاری‌ها، علاوه بر مسرور ساختن مؤمنان خصوصا فقرا، ایجاد انس و هماهنگی و اتحاد بین مسلمانان است. اما اگر سفره‌هایی که هنگام افطار گسترده می‌شود برای خودنمایی و چشم و هم چشمی‌ها باشد و بی‌توجه به درماندگان و فقرا برگزار شود، جز گناه و دوری از حقیقت ثمری ندارد. امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در نامه‌ای به عثمان بن حنیف، که یکی از کارگزاران حضرت در بصره بود، نوشت: ای فرزند حنیف، به من خبر رسیده که مردی از جوانان اهل بصره برایت خوانی گسترد و تو نیز دعوتش را اجابت کردی، خوراک‌های رنگارنگ برایت آوردند و قدح‌هایی در برابرت چیدند و تو نیز حریصانه از آنها خوردی واستخوان‌های گوشت‌دار را با دندان پاک کردی. گمان نمی‌بردم، تو پذیرای دعوت چنین مردمی شوی و بر خوانی که بینوایان از آنها محرومند و توانگران پیرامونش حضور دارند، بنشینی. بنگر از این آخر دنیا چه می‌جویی؟! آنچه یقین نداری حلال است، دور افکن و از آنچه به یقین می‌دانی حلال است، استفاده کن. [۱۱]
خویی، میرزا حبیب‌الله، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۱۶.
افطاری و پذیرایی در صورتی ارزش دارد که از پیرایه‌ها پاک و هدفش رضایت الهی و مسرور ساختن مؤمنان باشد.۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «میهمانی و افطاری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۱/۳ |